Vitaal Vechtdal

20 januari 2023 15:59

Erik Scherder: “Doe moeite en bescherm je brein”

Inspirerend pleidooi tijdens jubileumfeest brengt vitale Vechtdallers in beweging

Tijdens het jubileumfeest van Vitaal Vechtdal stonden ruim 400 aanwezigen uitgebreid stil bij het 10-jarig bestaan van Vitaal Vechtdal. Samen praten over je leven gezondheid geven. En hoe belangrijk het is dat je dat niet alleen doet. Naast krachtige woorden vanuit ons eigen netwerk, de bouwers van Vitaal Vechtdal, sprak ook een inspirerende genodigde: Prof. Dr. Erik Scherder. Zijn vlammende betoog zette iedereen in de zaal aan tot actie. Graag delen we zijn boodschap, op naar een gezonder en vitaler Vechtdal! Foto's: Simone van Eerde; Tekst: Paula Weitkamp

Erik Scherder is hoogleraar neuropsychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en hoogleraar bewegingswetenschappen. Hij is bekend van televisieoptredens en boeken waarin hij vertelt over de hersenen, beweging en gezondheid. Ook op het jubileumfeest van Vitaal Vechtdal neemt hij de aanwezigen mee op tour door het brein. Vol overgave doet Scherder zijn verhaal, of eigenlijk zijn pleidooi.

Een pandemie dodelijker dan corona

Wie wist dat ruim voordat de covidpandemie ontstond, er al een pandemie heerste die dodelijker is dan corona? Het is de pandemie van bewegingsarmoede. Jaarlijks sterven 5,3 miljoen mensen door een ziekte die gerelateerd is aan zitten. Denk aan diabetes type 2, hart- en vaatziekten en obesitas. De mens is al vele jaren zo inactief dat onze gezondheid er onder te lijden heeft.

Waarom is het zo moeilijk om gezonde keuzes te maken? Waarom zitten mensen liever op de bank dan dat ze een rondje gaan wandelen? Scherder vertelt dat dit alles te maken heeft met ons systeem. Vanuit de evolutie zijn mensen liever lui dan moe. Scherder: “Vroeger ging je jagen of rusten. En dat rusten, het vermijden van energieverbruik, deed men vroeger veel meer dan jagen. Je moest energie besparen, want je wist niet wanneer je weer een dier kon schieten. Nu nog steeds trekt rust zoeken meer aan ons dan het opzoeken van actie.”

Een complex brein

Om beter te begrijpen waarom we juist wel moeten kiezen voor beweging legt Scherder het publiek uit hoe de hersenen werken. De hersenen bestaan uit grijze massa, maar ook uit witte stof. Die witte stof (myeline) bevindt zich rondom de zenuwbanen en zorgt voor het verkeer binnen je hersenen. De witte stof komt samen in vele hubs, kruispunten, die verschillende zenuwbanen met elkaar verbinden. Hoe meer witte stof en hubs je hebt, hoe complexer je brein. Hoe complexer je brein, hoe beter.

Jubileumfeest

In het frontale en pariëtale deel van je hersenen (je voorhoofd en midden boven in je hersenen) zitten de meeste hubs. Dit zijn de meest drukbezochte kruispunten in de hersenen. Deze delen spelen een cruciale rol bij cognitieve functies zoals je leer- en werkgeheugen, impulscontrole, zelfreflectie en creativiteit. Wie veel witte stof en hubs heeft kan goed schakelen, plannen en oplossingen bedenken.

Foto: De rich-club in oranje-rood, op een bovenaanzicht van het brein. (Rudolf Magnus Instituut)

Activiteit witte stof neemt af door stilzitten

Scherder vertelt dat doorbloeding van het brein ontzettend belangrijk is voor het functioneren ervan. Wie veel stilzit heeft een minder goede doorbloeding en dat heeft direct invloed op de activiteit van de witte stof. Na veel stilzitten voel je je zowel fysiek als mentaal vermoeid. “Hoe voel jij je na een dag stilzitten op kantoor? Heb je dan in de avond nog puf voor een uurtje sporten? Waarschijnlijk niet. Je voelt je uitgeput. Maar wie wel dat uurtje gaat sporten, zal merken dat hij zich erna stukken beter voelt! Hoe kan dat? Je brein is weer fit door jouw fysieke activiteit.”

Is een uur sporten in de avond dan genoeg om je dag zitten te compenseren? Nee. Scherder pleit voor 3 minuten actief bewegen na ieder half uur zitten. Tijdens zijn colleges op de VU doet hij na elk half uur squats met alle studenten. Zo doet hij dat ook met het publiek in de Voorveghter. En wat blijkt? Na de intensieve squat voel je je echt mentaal weer fitter! Sta dus na ieder half uur zitten op en beweeg. Zorg er ook voor dat je de beweegnorm (30 minuten aan een stuk bewegen per dag) haalt. Ga onder werktijd of in je pauze even een half uur wandelen of fietsen.

Ook vertelt Scherder dat het goed is dat je (het liefst 2 keer per dag) even 20 minuten niks doet, niet op je telefoon scrollen, maar bijvoorbeeld uit het raam staren. “Zo komt je brein in de default mode network, je brein komt tot rust. Waar je de hele dag achter je computer kan zitten tobben over een probleem, is het meestal zo dat de oplossing ineens opkomt als je gedachteloos door de supermarkt loopt of onder de douche staat. De default mode network is geweldig voor creativiteit en flexibiliteit van het brein.”

Stress en depressie

Scherder weet dat veel mensen zich schuldig voelen als ze onder werktijd even niks doen, gaan wandelen of sporten. Niet nodig, want het is zo belangrijk voor je (mentale) gezondheid. Binnenin je brein bevindt zich de amygdala, ook wel de amandelkern. Deze kern stuurt emoties aan zoals stress, angst en agressie. Je frontale brein werkt als een rem op een overactieve amandelkern. Hoe actiever je frontale brein, hoe beter jij om kan gaan met angst en stress.

Hoe dat zit? Bij mensen met chronische stress stroomt veel van het stresshormoon cortisol het bloed en vervolgens het brein in. Cortisol heeft een negatief effect op je frontale brein en zo word je minder goed in plannen, structuur bouwen en het omgaan met werkdruk. En dan? Krijg je nog meer stress. Zo beland je in een vicieuze cirkel. Je komt er weer uit door goed te slapen en veel te bewegen. Het liefst met een buddy die je helpt om weer naar buiten te gaan. Ga net zo lang samen bewegen totdat je brein het zelf weer kan oppakken. Hoe actiever je bent, hoe beter je brein functioneert en hoe beter je kan omgaan met stress.

Bewegen als de norm

Duidelijk is nu dus wel dat bewegen veel positieve effecten op de gezondheid heeft. Je brein kan niet zonder beweging! En dat is waarom Scherder pleit voor bewegen als norm. “Begin in het onderwijs. Leer kinderen dat stilzitten niet normaal is. Vooral bij kinderen zijn de hersenen nog volop in ontwikkeling. Juist dan is beweging zo belangrijk. Denk aan de doorbloeding van het brein.”

De witte stof myeline groeit totdat je ongeveer 28 jaar oud bent en vanaf een jaar of 35 neemt de kwaliteit van de witte stof bij de meeste mensen af. Hoe dat komt? Op die leeftijd hebben de meeste mensen zich wel gesetteld. We zijn klaar met school, hebben een gezin, een huis en een vaste baan. Het leven kabbelt voort. Scherder: “Wil je niet dat de kwaliteit van jouw witte stof afneemt? Doe dan vaak nieuwe en uitdagende dingen en het belangrijkste: doe moeite. Maak het jezelf moeilijk! Zowel fysiek als mentaal. Geweldig voor je brein.”

Over het jubileumfeest van Vitaal Vechtdal

Bekijk hier alle foto's!

Het jubileumfeest van Vitaal Vechtdal op dinsdag 17 januari 2023 was werkelijk een feest: een volle zaal met ruim 400 mensen in de Theater de Voorveghter: inwoners, samenwerkingspartners en bestuur. Fijn dat jullie Vitaal Vechtdal steunen en met ons meevierden. En op het podium bevlogen mensen die onze activiteiten daadkrachtig realiseren. Dank bestuursleden Paul Habets en Mariska de Groot voor hun woorden op het podium.. En dank Adri Deemter & Bianca Prins, Mieke Vogelzang & Jeny Flim-Schrotenboer, Jorik van der Veen & Robin Spiekman en Frederik Jaspers Faijer & Erik Schutte. Dank aan Dieger ten Berge die als dagvoorzitter alles soepel aan elkaar verbond. En ten slotte een compliment voor het Vitaal Vechtdal team: Harriët Ballast, Dieger ten Berge, Bas van der Linden, Ellen van der Vegte, Mirjam Lubbers, Henk Bloten en Paula Buit. Op naar de volgende mijlpaal!

Vitaal Vechtdal zet zich al 10 jaar in voor een gezonde, actieve regio en dat werd op dinsdag 17 januari gevierd tijdens een inspirerende bijeenkomst In Theater De Voorveghter.

Bedankt allemaal!